Kara Delik Nedir? Evrenin Bu Gizemli Devlerine Düşersek Bize Ne Olur?

 Bilim kurgu filmlerinin başrol oyuncusu, evrenin en gizemli ve en güçlü cisimleri: Kara delikler. Adı bile bir merak ve ürperti uyandırıyor. Peki, Einstein'ın teorilerini bile zorlayan bu kozmik canavarlar tam olarak nedir ve popüler kültürde anlatıldığı gibi her şeyi yutan birer "elektrik süpürgesi" midirler?

Daha da merak edileni; bir kara deliğin içine düşmek gerçekten mümkün mü ve eğer düşersek başımıza ne gelir?

Kara Delik Nedir?

Bir kara deliği anlamanın en basit yolu, onu "kütleçekiminin (yer çekiminin) aşırı yoğunlaştığı" bir nokta olarak hayal etmektir.

Kütleçekimi o kadar güçlü, o kadar yoğundur ki, etki alanına giren hiçbir şey – en hızlı parçacık olan ışık bile – ondan kaçamaz. Işığı yansıtamadığı veya serbest bırakamadığı için, evrenin geri kalanına karşı mükemmel derecede "siyah" görünürler. Adı da tam olarak buradan gelir.

Kara Delikler Nasıl Oluşur?

Çoğu kara delik (yıldızsal kütleli olanlar), Güneş'imizden çok daha büyük dev yıldızların ömürlerinin sonuna gelmesiyle oluşur. Bu dev yıldızlar, yakıtlarını (hidrojen, helyum vb.) tükettiklerinde artık dışa doğru bir enerji üretemezler.

Yıldızın muazzam kütleçekimi, dışarıdan bir basınçla dengelenemediği için, yıldız kendi içine doğru saniyeler içinde çökmeye başlar. Bu devasa çöküş (Süpernova patlaması) sonucunda, trilyonlarca tonluk madde, bir iğne ucu kadar bile olmayan, sıfır hacimli sonsuz yoğunluktaki bir "tekillik" (singularity) noktasına sıkışır. İşte bu tekillik, bir kara delik doğurmuş olur.

"Olay Ufku": Geri Dönüşü Olmayan Sınır

Bir kara deliğin kendisini göremeyiz ama "sınırını" tanımlayabiliriz. Bu sınıra "Olay Ufku" (Event Horizon) denir. Olay ufku, kara deliğin "geri dönüşü olmayan noktasıdır". Bu sınırı bir kez geçtiğinizde, kaçış hızınızın ışık hızından daha fazla olması gerekir ki bu, bildiğimiz fizik kurallarına göre imkansızdır. Olay ufkuna yaklaşan her şey, kaçınılmaz olarak merkeze, yani tekilliğe doğru çekilir.

Bir Kara Deliğe Düşersek Ne Olur? (Spagettileşme)

Gelelim en merak edilen soruya. Diyelim ki bir uzay gemisindesiniz ve bir kara deliğe doğru sürükleniyorsunuz. Başınıza gelecek şey, bilim dünyasında "Spagettileşme" (Spaghettification) olarak bilinir.

Kara deliğe yaklaştıkça, kütleçekimi vücudunuzun her noktasına eşit etki etmez. Kara deliğe daha yakın olan ayaklarınıza etki eden çekim kuvveti, daha uzakta olan başınıza etki eden çekim kuvvetinden katbekat fazla olacaktır.

Bu devasa çekim kuvveti farkı (gelgit etkisi), vücudunuzu tıpkı bir spagetti (makarna) gibi atomlarınıza ayrılana kadar uzatır, inceltir ve parçalar. Bu, daha olay ufkuna bile varamadan gerçekleşecek acı verici (ama çok hızlı) bir sondur.

Kara Delikler Evreni Yutuyor mu?

Hayır. Kara delikler, etraflarındaki her şeyi aktif olarak "avlayan" kozmik süpürgeler değildir. Onlar da evrendeki diğer gök cisimleri gibi yörünge kurallarına tabidir.

Örneğin, Güneş'imiz şu anda aniden bir kara deliğe dönüşseydi (ki kütlesi bunun için yeterli değil), Dünya ve diğer gezegenler yörüngelerinde dönmeye devam ederdi. Yutulmazdık. Sadece Güneş'ten gelen ışık ve ısı kesileceği için donarak ölürdük. Bir kara deliğin sizi yutabilmesi için, onun olay ufkuna tehlikeli derecede yaklaşmanız gerekir.